سوالات امتحانی  ملاک و معیاری برای ارزیابی تلاش معلمان ، میزان یادگیری دانش آموزان و عملکرد همه دست اندر کاران  است. این ارزشیابی اصطلاحا" به ارزشیابی تراکمی معروف است.این ارزشیابی در صورتی معتبر است که به لحاظ صوری و محتوای  درست طراحی شده باشد. توجه به  حیطه های آموزشی، رعایت بودجه بندی کتاب ، ارائه و طراحی سوالات از فصول مختلف، رعایت اهداف مورد نظر،رعایت اصول فنی و ادبی ، دادن نمرات منطقی به سوالات و سایر فاکتورها از جمله این معیارها هستند. عومل مختلفی این موضوع را در سال های اخیر تحت الاشعاع قرار داده است. از جمله:- نا آشنای بسیاری از همکاران با اصول مورد نظر و بی توجهی مسئولان به امر مهم آموزش ضمن خدمت،- بسیاری از همکاران از ارگان های مختلف وارد آموزش و پرورش شده اند و یا در رشته های غیر دبیری تحصیل کرد ه اند و آموزش و پرورس نیز بدون آموزش لازم همه را جذب کرده است.- عدم نظارت در امتحانات و نبود ارزیابی دقیق و ارائه بازخورد های موثر همراه با آموزش،- نارضایتی همکاران از وضعیت خود و بی تفاوتی به مسائل آموزشی،- تاکید بر میزان قبولی و در نتیجه بی توجهی به امتحان،- بی ثمر بودن تلاش مضاعف معلمان در پیشرفت شغلی و رفاهی آنها،- سیاست زدگی اکثر بخش های اموزش و پرورش ، به این دلیل که عامل ارتقاء یا حفظ سمت جای دیگر است نه تلاش و کوشش در محل خدمت برای اهداف تعلیم وتربیت.محدویت ها و موانع اجتماعی و فرهنگی به دلیل عملکرد انسانی  دور باطل ایجاد کرده  اند. رفع و بر طرف کردن این موانع اراده و همت همراه با شناخت لازم دارد و بدین جهت معلمان عزیز در صف اول قرار دارند و می توانند با تلاش دلسوزانه در تربیت انسانهای متعهد و توانا این گره ها را بگشایند.

       بنابر این در صدد برآمدیم مباحث هر چند ناکافی خدمت همکاران محترم ارائه نمائیم. امیدوارم همکاران عالم و صاحب نظر در این مورد همت کرده و سایر همکارا ن را از دانسته ها و علم خود مستفیض نمایند.

      1- مشخصات ظاهری:

        -مشخصات سربرگ بطور کامل نوشته شود

        -سوالات خوانا و تایپ شده باشد.

        - مطابقت نمرات با سوالات

         -پر رنگ کردن موارد منفی و یا زیر انها خط کشیدن

   2- ویراستاری

        -نبود غلط املایی

        - استفاده از نشانه گذاری

         - روان بودن و رعایت نکات دستوری

   3-ملاک های فنی

          - تنظیم از ساده به مشکل

          - توجه به اهداف آموزشی

           -وجود انواع سوالات

           - تناسب نمره با سوال

           - رعایت بودجه بندی و بارم فصل ها

            - مشخص کردن دامنه و حد سوالات انشائی

            - واضح بودن سوالات

            - هر سوال یک هدف آموزشی را بسنجد

             - در چهارچوب کتاب بودن سوالات

     4- تنوع در نوع سوالات:

              الف)- سوالات تشریحی:

                    -هر سوال را با توجه به  یک هدف آموزشی یا یک موضوع بنویسید.

                    - از سوالات تشریحی برای اندازه گیری هدف های طبقات بالای طبقه بندی هدف های آموزشی (تحلیل، ترکیب،ارزشیابی) استفاده کنید.

                      -به آزمون شوندگان حق انتخاب چند سوال از میان تعدادی سوال ندهید.

                     - برای کاستن از ضعف نمونه گیری سوالات تشریحی، تعداد سوالات جواب کوتاه را افزایش دهید.

           ب)- سوالات چند گزینه ای:

                   - هر سوال یک هدف یا موضوع آموزشی را اندازه بگیرد.

                   - بیش از یک مساله یا مطلب در سوال قرار نگیرد.

                   - سوال ها واضح و روشن باشند.

                    - مطالب اصلی سوال را کامل بنویسید.

                    - خوداری از تکرار مطالب.

                     - برجسته نوشتن سوالات منفی و یا خط کشیدن در زیر آن.

                     - مستقل بودن سوالات( پاسخ به یک سوال شرط لازم برای پاسخ دادن به سوال دیگر نباشد)

                      - طول گزینه درست را در سوال های مختلف تغییر دهید.

                      - جای خالی در جملات ناتمام در قسمت آخر جمله قرار گیرد.

                       - محل گزینه صحیح در میان گزینه های انحرافی بطور تصادفی انتخاب شود.

            ج)پرسشهای صحیح –غلط:

                -برای اندازه گیری توانایی آنان درتعریف اصطلاحات

                -سوالات به صورت جمله ی مثبت بیان شود

            د)پرسشهای جور کردنی:

                -برای اندازه گیریمواردی ازقبیل معانی لغات.تعریف اصطلاحات ومفاهیم.یادآوری برخی مفاهیم جزئی مانند نام کشورهاو.....

                 -تعداد پاسخ ها بیش از سوالات باشد.

                 - تعداد سوالات وپاسخ ها حتی المقدور کوتاه باشد.

                 -ترتیب قرارگرفتن پاسخهاباید تصادفی ونامنظم باشد.

                 -سوالات وپاسخهای مربوط به هرپرسش باید بایکدیگر متجانس باشد.

    

 

     ه)پرسشهای کامل کردنی:

            -کلمه ی حذف شده باید ازارکان ومفاهیم مهم جمله باشد.

             -در هرسوال نباید بیش از یک جای خالی گذاشته شود(برای جلوگیری از ابهام)

             -جای خالی بهتر است در وسط یا پایان جمله قرار گیرد.

             -مفهوم هر جمله باید فقط بایک کلمه ویا عبارت کاملا معین ومشخص تکمیل شود.

     و)پرسشهای کوتاه پاسخ:

   (همان موارد سوالات کامل کردنی)

        5- تصحیح پاسخ های سوالات تشریحی:

                     - پاسخ را سوال به سوال اصلاح کنید نه ورقه به ورقه.

                      -خوداری از شناسایی نام صاحبان ورقه ها.

                       - تصحیح تمام پاسخ های آزمون شوندگان به یک سوال در یک نشست  و بدون وقفه زمانی.

                       - به نمرات سوال های که قبلا" تصحیح کرد ه اید نگاه نکنید.

                       - تصحیح اشتباهات دانش آموزان و درج اظهار نظرهای خود.

           6 - رعایت حیطه های آموزشی( جدول پایین)

جدول تقسیم بندی نمرات به سطوح حیطه های شناختی جهت طرح سوالات دوره راهنمایی(علوم اجتماعی )

همکاران عزیز خواهشمندم در طراحی سؤالات امتحانی حیطه ی شناختی را درنظر بگیرید. حیطه ی شناختی به پیدایش توانایی های ذهنی منتهی می گردد که در آن عامل فهمیدن ، نقش اصلی را به عهده دارد. آموختنی های حیطه ی شناختی از آسان به مشکل تقسیم بندی می شود و به ترتیب در شش سطح یا طبقه قرار می گیرند. سطوح حیطه شناختی و فعل های رفتاری مرتبط با آن و نمره ای که برای هر سطح از حیطه شناختی مشخص شده است به این ترتیب است :

 

منبع : کتاب سنجش و اندازه گیری -  دکتر سیف

تهیه کننده :علی اکبر احمدی دبیر علوم اجتماعی

منطقه ی باغبهادران